از زمان های دور انسان کوشیده است تا رنگ های طبیعت را به اختیار خود درآورد و از آن برای تزیین بدن، اشیاء ساخته شده اش و هر آنچه در پیرامونش بود بهره گیرد. پیش از اختراع پارچه دانه های میوه، خاک رُس و ریشه های گیاهان له شده، همه به عنوان منبع رنگ همراه با طرح های بدوی و ساده روی بدن و چهره مالیده می شدند. این تزیینات که شاید نخست تنها برای شبیه سازی با زیبایی های طبیعت و باز سازی طبیعت بر پایه روندهای ذهنی انسان ابداع شدند بعدا، در روند رشد ذهنیت انسان، با اندیشه ها و تخیلات وی در هم آمیختند و بیانگر مفاهیم و معانی تازه ای شدند. مثلا برخی از انسان شناسان بر این باورند که نقوشی که در آرایش چهره، بدن، نقاب و سپس لباس ها به کار رفت حاوی معانی مرتبط با نخستین نشانه های طبیعت در ذهن انسان مانند خاک، آب، آتش و هوا بوده اند.
آن هنگام که انسان کشف کرد که گیاهان و الیاف نمدی می توانند چیده شده و در هم بافته گردند، و این بنا بر نظر انسان شناسان حدود ده هزار سال پیش رخ داد، همان مواد رنگی که در تزیین چهره، ظروف و ابزارها به کار می رفت، در پارچه های تزیینی نیز به خدمت گرفته شد. رنگ های با منشاء گیاهی هنوز نیز به گستردگی به کار می روند. برخی بر این باورند که به اقرب احتمال این امر به سبب مشاهدات تصادفی رخ داد. اما شاید واقعیت این باشد که انسان، با رشد توان تفکر و تجربه مشاهده طبیعت و نمود هایش، به هر روی دیر یا زود جستجوگرانه با این پدیده ها آشنا می شد.
به همین سبب همراه با پیدایش و رشد سخن گویی، به عنوان بیان اندیشه ها و احساسات، زبان هنر نیز ظاهر شد که یکی از برجسته ترین وجوه آن نقاشی با خط و رنگ بود.
به این ترتیب در طول زمان تصادف جای خود را به هنر داد. در هنر نقاشی روی پارچه روش های گوناگون کار مانند تا زدن، بستن، مهر زدن، موم آلود کردن، مشمع سازی، و همچنین ابزارهای گوناگون کار مانند رنگ برها، رنگدانه ها، موم عسل، خمیر حبوبات و بسیاری دیگر ظاهر شدند و رشد یافتند، که این همه باعث شد رنگ های پر شمار و موتیف های طراحی گوناگون بر پارچه ها نقش ببندد و گنجینه ای زیبا و غنی از هنر فراهم آید که وجه کاربردی روزمره نیز دارد.
اگرچه طراحی ها و رنگآمیزی های نقوش پارچه در هر فرهنگ قومی و ملی دارای ویژگی های مختص به آن بوده است، اما همه آن ها به راستی گونه هایی از تنوعات ترکیبی بر اساس تعداد محدودی از موضوعات پایه بوده است.
رنگ آمیزی پارچه همیشه یک شیوه هنری بسیار رایج در شرق و کشورهای به اصطلاح در حال رشد بوده است. اما تا زمان انقلاب صنعتی ، در فرهنگ غربی از اهمیت وتقدم چندانی برخوردار نبود.
تا زمان ظهور و رشد دانش شیمی رنگ در اواخر قرن هجدهم میلادی اروپائیان و آمریکاییان تشخیص نمی دادند که در تولید پارچه روند عملی رنگ آمیزی به همان اندازه کیفیت بافت آن دارای اهمیت است.
امروزه، با ارزش گذاری های تازه ای که مصرف کنندگان برای اشیاء دست ساز قائل اند، تجدید حیاتی واقعی در هنر طراحی روی سطح پارچه رخ داده است، و چنین به نظر می رسد که هرکس از رنگ آمیزی پارچه و نشاندن نقش و نگار بر روی آن برای ابراز تمایلات آفرینشگرانه خود سود می جوید.
طراحان مد لباس، بافندگان و طراحان داخلی، در حال پاسخگویی رضایت بخش به درخواست های مشتریان شان برای اجناس خاص هستند؛ و در این راه از چکاندن، افشاندن، پاشیدن و غرقه کردن پارچه تا ترکیبی از این کارها با نسل تازه ای از رنگ ها هستند که دارای چنان شفافیت و درخشندگی است که مثلا دویست سال پیش میسر نبود. زیرا ترکیبات و روندهای فرآوری شیمیایی امکانات بسیار گسترده ای را در کار ساخت رنگ نسبت به رنگ های با منشاء گیاهی و طبیعی فراهم ساخته است.
بسیاری از هنرمندان صنایع مستظرفه اکنون در حال جایگزین کردن بوم های نقاشی سنتی خود با مثلا پارچه های ابریشمین هستند.
موزه ها با رنگرزان پارچه قرارداد می بندند تا پرچم هایی را برای آویختن و تزیین بیافرینند. انفجار رنگ و بافت امروزه همان اندازه گسترده و قدرتمند است که یک انفجار آتش فشانی.
در مقاله های متعددی که در این صفحه مطالعه خواهید کرد، درباره انواع رنگ ها و ابزار ها و تکنیک های گوناگون هنر نقش آفرینی بر روی انواع پارچه توضیحاتی داده شده است. در برخی جاها توضیحات فنی در کنار تصاویری از نمونه کارهای هنرمندان نقاشی روی پارچه ارائه می گردد، که همه آموزنده و الهام بخش اند .
اما توصیه اکید این است که حتما به نیروی آفرینشگری خود فرصت دهید تا تجارب و ابتکارات تازه را بیازماید. چرا شما آغازگر یک نوآوری در این هنر نباشید؟
حیطه کاربردی این هنر بسیار گسترده است: انواع شال ها و روسری های ابریشمی در اندازه های گوناگون، پرده های تزیینی، دیوار آویزهایی با اندازه و اشکال متنوع، باتیک های چند لایه، انواع لباس و هر چیز دیگری که ایجادش با پارچه متصور باشد.
نمونه های کار هنرمندان نقاشی روی پارچه همواره تازه، نو و شجاعانه است؛ اما کار رنگ آمیزی پارچه خود هنوز یک روند ابتدایی و اسرار آمیز جلوه می کند. این راهی آرمانی برای هر هنرمند، از تازه کار تا حرفه ای، است که ظهور شگفتی های تازه ای را تجربه کند؛ درست همانند زمانی که پیشینیان ما برای نخستین بار دانه های میوه های رنگی را له کردند و با جهانی گسترده از انواع احتمالات تولید رنگ روبرو شدند.
